ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΑΣ ΡΟΛΟΙ
ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΤΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΡΟΛΟΙ ?
Η πρόοδος και εξέλιξη στην Αναπαραγωγική Ιατρική έχει φτάσει στο σημείο να υπαινίσσεται ότι η γονιμότητα της γυναίκας μπορεί να επεκταθεί στη μέση ηλικία και ακόμη πιο μετά! Είναι όμως οι μέθοδοι ασφαλείς ? και ακόμη περισσότερο είναι η κοινωνία έτοιμη να δεχθεί μια τέτοια δημογραφική αλλαγή ?
Οι επιστήμονες να σταματήσουμε το βιολογικό μας ρολόϊ ή η πολιτεία να υποστηρίξει τις νέες μητέρες?
Stop the biological clock or change the career clock to promote having families younger?
Το Μάρτιο του 2004 δημοσιεύθηκε σε έγκυρο ιατρικό περιοδικό ότι οι ωοθήκες περιέχουν αρχέγονα κύτταρα ( stem cells ), τα οποία θεωρητικά θα μπορούσαν να οδηγηθούν σε παραγωγή ωαρίων σε όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής της γυναίκας. Ακολούθησε τον Οκτώβριο του ίδιου έτους ανακοίνωση από Βέλγους ιατρούς για γέννηση νεογνού από μητέρα , από την οποία πριν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία για καρκίνο ( η χημειοθεραπεία καταστρέφει τα ωάρια ) είχαν αφαιρέσει λαπαροσκοπικά ωοθηκικό ιστό και αργότερα το μεταμόσχευσαν πίσω στην ίδια. Και τα δυο αυτά αποτελέσματα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι δυνατόν μια γυναίκα να καθυστερήσει την έναρξη της οικογένειας της μετά την ηλικία των σαράντα και ακόμα πιο πέρα.
Ο πρωταρχικός στόχος των επιστημόνων που εργάζονται σε τέτοια σχέδια είναι να διατηρήσουν τη γονιμότητα σε γυναίκες που οδηγούνται σε πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια μετά από θεραπείες, όπως αυτές του καρκίνου ( χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ). Όμως στις σύγχρονες κοινωνίες, που οι γυναίκες καθυστερούν την έναρξη της οικογένειας για χάρη της καριέρας, αναμφίβολα αυτές οι μέθοδοι θα φανούν ελκυστικές και στον υγιή πληθυσμό.
Είναι πραγματικά ο αριθμός των ωαρίων πεπερασμένος ?
Στην ηλικία της έναρξης της περιόδου στη γυναίκα οι ωοθήκες περιέχουν 250.000 περίπου ωοθυλάκια, καθένα από τα οποία μπορεί δυνητικά να απελευθερώσει ένα ωάριο κάθε μήνα. Όμως κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής της ζωής ωοθυλακιορρηξία ( απελευθέρωση ωαρίου στη σάλπιγγα ) δεν θα συμβεί παραπάνω από 500 φορές γιατί το μεγαλύτερο μέρος των ωοθυλακίων δεν θα απελευθερώσουν ποτέ ωάριο εξαιτίας μιας διαδικασίας που λέγεται ωοθυλακική ατρησία. Στα τέλη της τέταρτης δεκαετίας της ζωής ( 30-40 χρονών ) η αναπαραγωγική ικανότητα της γυναίκας μειώνεται εξαιτίας της σταδιακά μειούμενης ποιότητας των υπολοίπων ωαρίων και του γεγονότος ότι μπορεί να μην επιτυγχάνεται ωοθυλακιορρηξία κάθε μήνα. Τελικά κοντά στην ηλικία των πενήντα τα λίγα ωοθυλάκια που έχουν απομείνει δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ορμόνες που προκαλούν την ωρίμανση τους και έτσι η γυναίκα οδηγείται στην εμμηνόπαυση.
Μέχρι τώρα ο μόνος αναγνωρισμένος τρόπος να διατηρηθεί η αναπαραγωγική ικανότητα της γυναίκας ήταν να καταψυχθούν έμβρυα μέσω της διαδικασίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης και να μεταφερθούν αργότερα στη μήτρα. Το ποσοστό επιτυχίας μιας εγκυμοσύνης μετά από αυτή τη μέθοδο μπορεί να πλησιάσει το50% σε μια γυναίκα μικρότερη των 35 ετών. Προϋποθέτει βέβαια την ύπαρξη πρόθυμου συζύγου ή δότη σπέρματος με το σπέρμα του οποίου θα γονιμοποιούταν το ωάριο πριν τη τελική κατάψυξη του εμβρύου.
Ένας άλλος τρόπος να παραταθεί η αναπαραγωγική ηλικία της γυναίκας θα ήταν η κατάψυξη ωοθηκικού ιστού ή ωαρίων μέχρι αυτά χρειασθούν. Και εδώ όμως θα χρειαζόταν η χειρουργική λήψη του ιστού ή η λήψη ωαρίων με μεθόδους ανάλογες της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Παρόλο που ήδη υπάρχουν τράπεζες κατεψυγμένων ωαρίων , τα ποσοστά επιτυχίας μιας εγκυμοσύνης μετά από απόψυξη ενός τέτοιου ωαρίου και την ακόλουθη γονιμοποίηση με ένα σπερματοζωάριο δεν είναι ψηλά και έτσι δεν θεωρείται ως τώρα μέθοδος ρουτίνας.
Εναλλακτικά, και μέχρι τώρα σε θεωρητικό επίπεδο, θα μπορούσε να εμποδιστεί ο μοριακός μηχανισμός που οδηγεί στην ωοθυλακική ατρησία. Η ωοθυλακική ατρησία συμβαίνει μέσω ενός μηχανισμού προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου που ονομάζεται απόπτωσης. Το 1999 επιστήμονες κατάφεραν να αφαιρέσουν το γονίδιο που ελέγχει τη ταχύτητα της απόπτωσης σε ποντίκι και να επιτύχουν εγκυμοσύνη σε προχωρημένη ηλικία αυτού με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Έρευνες γίνονται για τη πιθανή ύπαρξη τέτοιου γονιδίου και στον άνθρωπο.
Επίσης, πάλι σε θεωρητικό επίπεδο, θα μπορούσαν να παροτρυνθούν αρχέγονα κύτταρα ( stem cells ) της ωοθήκης να αναπληρώσουν τα χαμένα ωάρια. Αυτή η έρευνα βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο σε πειραματόζωα και δεν αναμένεται εφαρμογή στον άνθρωπο σύντομα.
Τα ερωτήματα όμως δεν είναι μόνο επιστημονικά αλλά και κοινωνιολογικά. Είναι έτοιμη η κοινωνία να δεχθεί μητρότητα σε μεγάλη ηλικία ? Μπορούν οι μεγαλύτερες γυναίκες να ανταποκριθούν στη φροντίδα που χρειάζεται ένα παιδί ? Μήπως η καθυστέρηση της μητρότητας επιδεινώσει το ήδη οξύ δημογραφικό πρόβλημα ?
Και τελικά μήπως η κοινωνία και το κράτος πρέπει να υποστηρίξει τη μητρότητα σε νεώτερη ηλικία που οι πιθανότητες για ένα υγιές παιδί είναι μεγαλύτερες?
1) Johnson, J., Canning, J., Kaneko, T., Pru, J. K. & Tilly, J. L. Nature 428, 145-150 (2004).
2)Donnez, J. et al. Lancet 364, 1405-1410 (2004)
3) Porcu, E. et al. Eur. J. Obstet. Gynecol. Reprod. Biol. 113 (Suppl. 1), S14-S16 (2004).
