Fekondimi jashtë trupit
Riprodhimi i ndihmuar: Me përafersi 1 ne 7 çifte kanë problemë në përpjekjen e tyre për të bërë një fëmijë.Pothuaj në gjysmën e këtyre rasteve problemi është tek faktori burr ndersa të tjerat gjysmat në faktorin e grua.
Shumë pak çifte janë plotësisht pa riprodhim dhe klasifikohen në kategorinë që nuk ekziston fare spermë ose nuk funksionojnë vezoret.
Por shumica e çifteve futen ne kategorine gjysëm riprodhues dhe riprodhimi mund të përdoret që të realizohet endra e tyre që të bejnë një fëmi.
Fekondimi mund te arihet:
• me hedhje sperme
• me përzgjedhjen dhe trazimin e vezëve dhe spermatozoideve dhe futjen e tyre menjëherë në kanalet (transferimi brenda kanalit te gameteve-GIFT)
• me fekondimin artificial (IVF) ku vezët që marim (marje vezësh) fekondohen me spermatozoidet dhe mbeten në laburator për disa ditë para se të vendosen ne mitrën e femrës (transferim embrionit)
Fekondimi jashtë trupit
Fekondimi jashtë trupit fillimishtë u zbatua për perballimin e riprodhimit siç janë kanalet e bllokuara si dhe mungesa e tyre mbas ndërhyrjes kirurgjikale.Por sot zbatohet për të përballuar edhe për të tjera probleme të riprodhimit siç është anomalia e daljes së vezëve, numur i ulet ose lëvizshmëri e ulet e spermatozoideve në spermës si dhe shkaqe të pashpjeguara.
Objektivi është që të jepë shërbime mjeksore të besueshme dhe me vlera dhe terapi që ekzistojnë,kështu që të aritet shtatëzania në një kohë sa me të shkurtër.
Shkaqet kryesore per riprodhimin e ulet te gruas janë problemet në kanalet,të lindjes së vezëve,të ormoneve si dhe brendesia e mitrës
Shkaqet në rastin e burrit për mungesën e fekondimit është oligospermia (pakë spermatozoide),lëvismëria e ulet e spermatozoideve ose cilësi e keqe të morfollogjisë së tyre.
Përparimi në vitet e fundit në fecondimin artificial kanë shtuar mjaft përqindjet e shtatëzanise akomadhe kurë ekziston numur i ulet të spermatozoideve ku këtu përdoret metoda ICSI, ose kur spematozoidet meren pas biopsis së koqeve në këtë rastë përdoret metoda TESE.
Përmirsimi gjithashtu në mbjelljen dhe njohuria e embrioneve ,na udhëheq në mënyrë të qëndrueshme ne përqindje të madhe të suksesit në fekondimin artificial.
Analizat të gjakut
Analizat për çiftet para se të fillojë përpjekja:
 |
1. Epatit B dhe C 2. Sifilisi 3. HIV (nje dhe dy) |
Cfarë protokolli?
Sa tipi ashtu edhe doza e barnave që do të jepen në një grua që fillon një cikël te fekondimit artificial mund të jetë i ndryshëm dhe varet nga mosha ,nga lloji i riprodhimit të ulët si dhe nga përvoja e saj prej përpjekjeve më të vjetra që ka bërë.
Çdo çikël është projektur veçante për çdo çift ,që të riten mundësitë e suksesit.
Në disa raste përdoret i quajturi protokoll i gjatë i aktivizimit,ku duhet pothuajse 2 javë të zvogelimit para se të fillojë super aktivizimi.Në të tjera raste zbatohet protokolli i shkurtër ku perioda e zvogëlimit është me e vogel kështu që të sigurohet marja e vezëve mundësisht sa më shumë nga gratë që pritet i varfër korespondimi i tyre në gonadotropinin njerzorë.
Në rastet e tjera ,mund të mos përdoren fare barna (cikli natyral).
Cikli i përpjekjeve
Cikli natyral:
Cikli natyral i fekondimit artificial quhet lloji i terapis gjatë se cilës bëhet zgjedhja e një vezë të vetme nga vezorja pa dhënie me parë të barnave të aktivizimit.
Zhvillimi i vezores ndiqet me super ekografi dhe kur mendohet se veza është pjekur programohet marja s saj.
Probabiliteti i shtatëzanise është më i ulët nga ai që del nga përpjekjet e fekondimit artificial me barna, por është një zgjedhje për gratë që paraqesin rezultat të ulët në aktivizim akoma edhe me doza të medha barnash.
IVF:
Fekondimi artificial fillimisht u zbatua për përballimin e problemeve të riprodhimit siç janë kanale të bllokuara ose mungesa e tyre mbas një ndërhyrjeje kirurgjikale.Por sot zbatohet për përballimin edhe të problemeve të tjera të riprodhimit siç është anomalia në daljen e vezëve,numur të ulët ose lëvizshmëri e ulët të spermatozoideve në spermë si dhe arsye të pa shpjegueshme.
Sa zgjat?
Anallogjikisht me faktoret që përcaktojnë cili protokoll do të vazhdojë çdo grua (Të gjatë-Të shkurtër-''MAP'' )nga 14 ditë deri në 30 ditë.
Do të duhen të tjera test?
Zakonisht para fillimit te terapise behet testi i kalueshmerise se qafes se mitres.Kjo behet qe te vertetohet ne qoftese nuk kalon, atehere behet zgjerimi i qafes se mitrës.
Do të duhet te mereni vesh per vleresimin e special të spermës që është e domosdoshme para perpjekjes në qoftë se nuk ekziston kontroll i kohës se fundit.
I pari për pakesimin d.m.th. Të ndalojë sekrecionin e gabuar e një ormone (LH)qe prodhohet nga kypofiza në tru dhe shkakton hedhjen e vezëve.
I dyti per aktivizim.Keto injeksione permbajnë të njëjta ormone që prodhojnë në menyrë natyrale, që të aktivizohen vezoret dhe të fillojë zhvillimi i vezës.
Këto më poshtë përbejnë një shëmbull të një cikli tipik IVF.
1.Faza terapeutike të pakësimit
Barna që pakësojnë sekrecionin e LH (agonists,antagonists) jepen ose nën formën e marjes nga hunta në frymëmarje ose nën formën të injeksioneve nën lëkurë.
Analogjikisht në terapinë zgjidhni barin më të përshtatëshëm dhe dozën.
Kujdes – Barnat e pakësimit nuk ndalin deri në castin e injeksionit të mesmatës . prap te fillimi.
2. Faza terapeutike të aktivizimit
Mbas fazës së pakësimit fillon faza me intensive të programit të aktivizmit të vezëve.
Bashkëshorti mund te mari antibiotikë (një kokër ne ditë)deri në ditën që do të merni injeksionin e mesmatës.
Barnat që përdoren kanë emrat shkencorë gonadotropine dhe jepen nën formën injeksioneve nën lekure ose në muskul.Përdoren për zhvillimin dhe pjekjen të vezëve në vezore dhe në aktivizimin e vezoreve.
Vezhgimi bëhet me super ekografi dhe analize gjaku (istradiolis).
Në bazë të rezultateve të istradilis dhe super eko këto ditë do të njoftoheni për vizitën e ardhëshme ose në rast se duhet të ndryshoni dozën e injeksionit tuaj.
Ёshtë e qarte se në rast nuk ekziston numur i mjaftueshëm vezoresh dhe niveli i ostrogoneve tuaj është i ulet mundesitë e shtatëzanise janë të ulta dhe ndoshta është e qëllimshme të bejme të pavlefshëm këtë cikël që të vini periodën e ardhëshme me një protokoll të ndryshëm aktivizimi.
Gjithashtu ndonjë herë është nevoja të ndaloni terapin sepse vezoret janë aktivizuar iperbolikisht (super aktivizim)
Injeksioni i mesnatës:
Ky injeksion bëhet për pjekjen përfundimtare të vezëve dhe është pothuaj e njëjtë me ormonin LH, që sekretohet në mesin e ciklit fiziollogjik 36 orë para daljes së vezëve.Mbas marjes të injeksionit të mesnatës ndalen injeksionet të pakesimit.
Injeksioni bëhet në orët e darkes, që të rivazhdoje marja e vezëve 32-36 orë më vonë ,d.m.th. Në mëngjezin e pasnesërm.
P.sh. E Hënë Mesnatë injeksion, per marje vezës të Mërkurën në mëngjes. prap në fillim.
Dita e marjes së vezëve:
Marja e vezëve bëhet përditë edhe të Shtunë e të Dielen.Duhet të jeni e pangrënë që nga darka e mëparshme.Proçedura bëhet pa dhimbje me një forme narkoze të lehtë.Zbatohet nëpërmjet vaginës me superekografi ndjekje direkte.Të njëjtin mëngjes bashkëshorti do jape spermë tek njesia ose do ta sjellë nga s shtëpia.
Bashkëshorti do të ndale antibiotikun që ka marë.
Vërtetimi përfundimtar për llojin e fekondimit (IVF ose ICSI) do të meret atë ditë.
Gjatë kohës së marjes të vezëve, vezët janë të dukëshme nga embriologu i cili i vendos në lëngun mbjellës.
Fekondimi:
Proçedura e fekondimit artificial fillon të njëjtën ditë të marjes së vezëve dhe në mëngjezin e nesërm do njoftoheni për rezultatin.Vendimi për ngrirjen embrioneve, transferimi i embrioneve në stadin vllastoqisti pjekja e ndimuar do të bisedohen para transferimit të embrioneve.
Mëngjezin mbas marjes se vezëve do të njoftoheni për numurin e vezëve që u fekonduan.Veza e fekonduar përmbanë dy mbërthama (njëra me matrialin gjenital të nënës dhe tjetra me ate të babait).
Transferimi i embrionit: [video]
Bëhet zakonishtë 2-3 ditë mbas marjes se vezëve dhe është fare pa dhimbje dhe nuk duhet të jepet narkoz.
Zakonisht transferohen tre ose kater embrione -kjo varet nga faktoret siç është mosha, ose nga cilesia e embrioneve e tjera.
Mbas transferimit të embrioneve do të mbeteni e shtrire për gjysëm ore.Nuk është vrejtur se pushimi i rreptë ndihmon në mbjellje, megjithë që rekomandojmë tu largoheni punve të lodhëshme.
Dita e transferimit të embrioneve varet zakonishte nga numuri i vezëve të fekonduara.Në qoftë se kemi më shumë se 3 ose 4 embrione në ditën e dytë atëherë transferimi i embrioneve mund te bëhet ditën e tretë d.m.th një ditë më vonë .
Në qoftë se mjaft embrione janë fekonduar dhe kriteret janë të përshtatëshme atëherë mund të vendoset të mbeten ne lengun mbjellës dhe transferimi i tyre të bëhet 5-6 ditë më vonë, kur embrionite arijë në stadin e Blastoqistit.
Mund të vazhdohet me dhënien e progesteronit natyral (ne formë të disqeve ose kremë vagine).Ky ormon mentohet se ndihmon në mbjellje (rënjosjen në mitër).
Proçedura e transferimit të embrionit është e thjeshtë dhe pa dhimbje, prandaj nuk duhet ndonjë lloj narkoze por do tju jepet, bar vetem per ankthin ne formë injeksioni ose disk që te jeni e qetë.
Marja e vezëve zbatohet nëpërmjet vagines me vzhgim superekografike direktë.
Embrionollogjia
Nga marja e vezëve deri te transferimi i embrionit......
Gjatë kohës se marjes së vezeve,vezët jane jane te dukeshme nga Embrionollogu i cili i vendos në lendë mbjellëse.
Vezet,sperma dhe embrionet vendosen në fole speciale që permbajnë kushte ideale për zhvillimin e tyre.Temperatura e përshtatëshme si dhe PH mbahem ashtu si do ishte në kushte naryrale.
Disa orë mbas zgjedhjes së vezëve, vezët jane gati të fekondohen nga sperma.
Megjithë se metoda ICSI është e domosdoshme të bëhet atëherë vezët pastrohen nga qelizat që i rethojnë dhe cdo vezë shpohet nga një spermatozoidet të vetëm.Në qoftë se nuk do të duhet metoda ICSI [video] atëherë vezët vendosen ne lengun mbjellës bashkë me 100.000 spermatozoide.
Ditën tjetër (në rast se është kryer ICSI ose IVF) vërehen dhe vërtetohen shënjat e para të fekondimit që janë dy para mbëthamat (Njera përmban DNA e nënës dhe tjetra DNA e babit).
Vezët e fekonduara (çifte) ndahen dhe mbeten në lengun mbjellës deri sa të bëhet transferimit a)ditën 2të b)ditën 3të c)ditën e 5të/6të në qoftë se embrionet arijne në stadin e blastoqistit.
Në disa raste mjeku do të keshillojë në qoftë se do të bëhet hapja e një vrime ne zonën trasparente të embrionit (Asisted hatching).
Në qoftë se janë fekonduar mjaft vezë ose teperojnë disa mbas transferimit të embrionit dhe forma e tyre është shumë e mire,atëherë mund të vendosen në ngrirje për një tentative tjetër në të arthme.
Transferimi i embrioneve bëhet pa narkoz nuk është fare e dhimbëshme dhe zgjat 5-10 minuta.
Embrionet vendosen ne mitër nëpërmjet një kathetire në mitër.
Numuri i embrioneve që do të vendosen varet nga cilësia e tyre, nga mosha e gruas si dhe nga numuri i tentativave të mëparëshme.
ICSI ose IVF ?
IVF
Metoda klasike IVF përmban mbjelljen e vezëve dhe të spermës për gjithë natën.
Me metodën e centrifugimit nga pjesa e spermës ndahen spermatozoidet të cilat kanë lëvizshmërinë me te madhe .
Mjaft orë mbas marjes së vezëve një numur spermatozoideve afersisht 100.000 mundohen të fekondojn një vezë. [video]
Duhen disa orë që të penetrojë spermatozoidet në membranën e jashtëme te vezës dhe të ralizohet fekondimi.
ICSI
Kjo metod përdoret kur ekziston problem në fekondimin e vezës [video], në rast d.m.th atje ku ekziston numur shumë i ulet i spermatotoideve ose levizshmeri e vogel.Me ICSI shtohen mjaft mundësite për fekondimin e vezës.Sperma ndahet siç është bërë saktësisht si edhe në metodën IVF (centrifugim etjera).
Pak orë mbas marjes së vezëve hiqen përreth vezës qelizat që rethojnë vezën dhe kështu veza në laburator është e dukëshme dhe e paster.
Me ndihmën e një mikroskopi special si dhe kompjutera me mikro-levizje ,veza përmbahet me një pipetë plasmë dhe mbetet a qendruar.Me nje gjylpër shume të vogel që mere një vetem spermatozoidë per çdo vezë e çponë kitaroplasmën (qëndera) e vezës.
Vezët qëndrojnë në lëngun mbjellës deri ne ditën tjeter.
Më tepër
Mbjellja e embrionit
Që nga casti i fekondimit të vezëve ose me metoden ICSI procedura e mëtejshme është e njëjtë.
16 me 20 orë mbas fekondimit parabërthamat janë tani të dukëshme.Vezët përbehen nga 2 paraberthama (njëra është DNA e nënës dhe tjetra DNA e babait) dhe largohen nga vezët që nuk u fekonduan.
Pjekja e ndimuar (Asisted Hatching)
Embrion që vendoset në pjekje te ndihmuar. [video]
Embrioni rethohet nga cipe proteinike që quhet Zone Trasparente.Embrioni në zhvillim duhet të dale nga kjo shtresë e jashtme që të mbillet në mitër.Ёshtë propozuar se ne disa raste mbjellja IVF të embrioneve mund të ndihmohet me krjimin e një vrime ne Zonën Transparente (Pjekja e Ndihmuar).
Dime se mbjellja e embrioneve mund te shtojë ashpërsine e Zonës Transparente dhe studimet laboratorike kanë treguar përmirësim të rezultateve IVF mbas Pjekjes se Ndihmuar.
Shumë shkencëtarë rekomandojnë Pjekjen e Ndihmuar në çifte kur bashkëshorti është mbi 38 vjec ose në çifte në të cilat është vërejtur se Zona Transparente ka trashësi më të madhe.
Vrima në Zonën Transparente bëhet me mikrokompjuter të embrionit dhe krijohet ose mekanikisht me gjelper, me mjete kimike ose me laser.
Proçedura bëhet zakonisht saktësisht para transferimit te embrionit dhe të rezika te shkakëtohet dëm të embrionit është shumë e rallë.
Transferimi embrioni të blastoqistet
Blastoqisti është një stad të zhvillimit të embrionit mbas 5 ose 6 ditë mbjelljes në laborator. [video]
Pakë kohë para mbjelljes embrioni formon nje cipe e cila përbehet nga shtresa e jashtme e qelitave (e cila do të formojë pllakunden) dhe nga një maze e brëndëshme të qelizave që do të formojë vetë embrioni.
Blastoqisti shtohet në madhesi dhe del nga këllëfi protonik (pjekje).
Deri në kohët e fundit nuk ishte e mundur të risim embrione deri në ate stad me sukses të math por në saje të kuptimit më të mirë të nevojave ushqyese të embrionit aritem të krijojmë lengje të reja për mbjellje.
Zakonisht embrio-transferimi bëhet 2 ose3 ditë mbas marjes së vezëve,por bëhet edhe transfertë dhe në stadin e blastoqistit.
Avantazhet:
Blastoqistet kanë mundesi më të madhe renjosjeje.
Si rezultat çifte në të cilat bëhet transferim të embrionit te blastoqistit kanë mundesi më të medha shtatëzanie.
Disavantazhe:
Disa embrione mbase nuk arijne ne stadin e blastoqistit.
Disa çifte mbase nuk kanë vllastoqiste për embrio-transfertë.
1. Numurin e embrioneve në dispozicion
2. Mundësine të tentativa e fekondimit artificial të mos përfundojë në embrio-transfert.
Ngrirja e embrioneve
Puajtja në të ftohtë të embrioneve dhe spermës
Mundësia e ngrirjes të spermës ekziston ketu e shumë vite.
Sperma si dhe lengu i koqeve mund të ftohen para se të filloje terapia për fekondimin artificial dhe gjithashtu të shkrihen kur të nevoitet.
Ёshtë e rendësishme se embrionet mund të ftohen në çdo faze të zhvillimit të tyre para transferimit.
Në rast se fecondohen mjafte embrione ose ''teprojne'' mbas embrio-transfertës dhe kanë formë shumë të mirë, mund të bëhet ftohja e tyre dhe me vone të përdoren ne një tentative ne të arthmen.
Zakonisht embrionet ngrihen ose kur janë në stadin e parambërthamave, ose me 4 qeliza, ose ne stadin e blastoqistit.Mundesia per ngrirjen të embrioneve te tepërta na jep mundesine të bëjmë transfermin e tyre në nje tjetër cikel në të arthmen për fekondimin,sigurisht me kosto me të vogel parash për çiftin.Gjithashtu në rast të ralla mund të ngadalesojme embrio-transfertën si në rastin e zhvillimit të sindromit të super-aktivizimit.
Ne rast se çifti dëshiron të vazhdohet tentativa e tyre në një tjetër qëndër, ekziston mundesia të transferohet materiali i tyre gjenetik në një qëndër tjetër.
Ngrirja e embrioneve si dhe të spermës bëhet në azot të lëngëshëm dhe në temperaturë -196 grad qelsiu. [video] .Me qenë se dhe teorikisht nuk ekziston kufi kohe për sa kohë mund të qendrojë materiali gjenitik në konservim të ftohtë, çifti është e nevojëshme të bjenë dakord për një kohe të caktuar. Ёshtë gjithashtu shumë e rendësishme të meret vesh çifti me njesinë dhe të vendosë çdo të bëhet me ate material kur të kaloi periuda kohës së caktuar, ndërsa ekziston mundësia të zgjatë koha e ruajtjes së tij.
Për shërbime më të mira, çifti do të duhet të nënëshkruajnë një marveshje për të arthmen e materialit të tyre gjenetik (embrione ose spermë).
Nga Giles Palmer-embriolog klinik / kosmogonia / Mitera Athens
Komonikoni me ne : This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. T +30-6972910822
